Het Politieke Spel

Een raadslid wil graag resultaat boeken. Mensen die ‘de politiek in gaan’ hebben idealen over een betere wereld, een andere ordening of willen bijdragen aan democratischere vormen van besturen. Het zijn allemaal legitieme redenen.

Je doel daadwerkelijk bereiken is iets dat politici niet altijd lukt. De praktijk is weerbarstig, de procedures zijn lang, er is tegenwerking. Om resultaat te boeken moet je het politieke spel leren spelen. Hieronder leg ik hoe je dat kunt doen en wat er voor nodig is om resultaatgericht politiek te bedrijven.

In de eerste plaats is het belangrijk dat je een concreet geformuleerd politiek doel voor ogen hebt. Wat wil je precies bereiken? Wat moet het effect zijn van jouw politieke inzet? En wie gaat daar iets van merken?

Met een politiek doel voor ogen kun je inspelen op de politieke agenda en het gesprek aan gaan met inwoners en andere raadsleden. Het geeft je houvast.

Voorts zijn er vier speelvelden waarop je moet bewegen. Hieronder leg ik uit welke speelvelden er zijn en hoe je er op kunt acteren. Daarna ga ik nog in op politieke spelletjes. Wat zijn het en hoe ga je ermee om.

De speelvelden

Er zijn verschillende speelvelden waarop de politicus moet kunnen handelen om resultaat te boeken:

De gemeentelijke agenda

In het gemeentehuis wordt geagendeerd, gedebatteerd, onderhandeld en worden de besluiten genomen. Het is ook de plek waar je informatie haalt, waar je overlegt in de zogenaamde wandelgangen en relaties kweekt om mee samen te werken. Het is de plek waar je als politicus je agenda het meest effectief kunt openbaren en waar je je bevoegdheid kunt gebruiken.

Het bestuurlijk proces

Besluitvorming is omgeven door regels en procedures. Niet alleen de  gemeente besluit over zaken, ook andere gremia zoals de regio, de provincie en samenwerkingsverbanden hebben taken en bevoegdheden. Samenwerkingspartijen in de samenleving hebben ook te maken met besluitvorming en verantwoording naar hun achterban. Begrip van deze processen en cycli kan je helpen om op het juiste moment invloed uit te oefenen vanuit je rol als raadslid.

De samenleving

In de samenleving gebeurt het: mensen wonen, werken, spelen, bewegen. Weten wat er in de samenleving speelt rond het thema dat jij wilt verbeteren is essentieel. De samenleving is de plek waar je inspiratie vindt om je doel te verfijnen of aan te passen. Het kenbaar maken van jouw agenda zorgt ervoor dat mensen in de samenleving met je mee gaan denken en je gaan helpen.

Het publiek

De publieke rol van raadsleden wordt onderschat. Alles wat je zegt of doet is publiekelijk zichtbaar en volgbaar. Daar moet je je van bewust zijn. Natuurlijk handel je eerlijk en integer, maar de publieke functie behelst ook dat je leiderschap toont en soms voor de troepen uitloopt. Daarom mag je, nee moet je zelfs, intensief communiceren over de weg die je loopt om je doel te bereiken.


Het spel spelen

Om politiek succesvol te zijn moet je op verschillende fronten tegelijk werken: je doel voor ogen houden altijd op zoek naar een meerderheid, aansturen op besluitvorming en werken aan je herkenbaarheid. Hoe scherper je doel is, hoe beter je erin slaagt om effectief te zijn op alle speelvelden.

1. Je politieke doel positioneren in de gemeentelijke agenda

    Resultaatgericht aan je doel werken betekent dat je je huiswerk gedaan hebt en precies weet wat de stand van zaken is omtrent het doel dat jij wilt bereiken. Is er al beleid voor gemaakt? Hoe staat het met de uitvoeringsstatus? Wat is er in het verleden gebeurd op dit dossier? Hiervoor kun je gebruik maken van de vergadersystemen, de griffie en het ambtelijk apparaat.

    Ook belangrijk is te weten hoe andere partijen tegen jouw missie aankijken. Wat schrijven de verkiezingsprogramma’s over jouw doel en hoe belangrijk is het voor hen?

    Dit voorbereidende werk helpt je om jouw politieke doel heel concreet te maken, zodat de kans op succes groter wordt.

    2. Democratische principes hanteren en de samenleving betrekken

      Als je politiek resultaat wilt boeken dan heb je een meerderheid nodig. Dit is het democratisch principe. Dat betekent dat mensen binnen en buiten de politieke arena jouw doelen moeten steunen. De missie die jij voor ogen hebt, heb je niet voor niets. Je hebt misstanden gesignaleerd en je wilt deze oplossen. Daarvoor heb je de medewerking van je collega-raadsleden en inwoners nodig.

      Hoe spoor je de medestanders op? Hoe zorg je ervoor dat je met tegenstanders in gesprek kunt?

      Wie moet je links laten liggen? Met wie zou je kunnen samenwerken?

      Stakeholders tref je op het gemeentehuis, in de politieke arena én in de samenleving. Hen actief opsporen en gericht contact leggen is leuk om te doen. Je kunt beweging op gang brengen. Het gaat je ook helpen om meer mensen achter jouw agenda te krijgen. Soms moet je je doel een beetje bijstellen om resultaat te boeken. Dat hoort bij democratisch handelen. Het maakt je succes niet minder waard. 

      3. De bestuurlijke procedures toepassen

        De gemeenteraad is feitelijk een besluitenmachine. Aan elk besluit gaat veel vooraf. Het begint met een probleem. Daarna wordt er gewerkt aan beleid om de problemen op te lossen. De gemeenteraad neemt daarover een besluit. Bestuurlijke processen kunnen lang duren en blijven niet altijd binnen de muren van het gemeentehuis. Inwoners spreken hun deel mee, al dan niet regionaal en soms hebben andere overheden een rol. Jouw missie moet worden vastgelegd in beleid. Dan heb je je doel bereikt.

        Het snappen van bestuurlijke processen is essentieel om op tijd en effectief besluitvorming te entameren of te beïnvloeden. Het Reglement van Orde moet bij wijze van spreken onder je kussen liggen. Ook belangrijk is te weten wie, wat en wanneer aan welke tafel wordt besloten. Daarvoor moet je agenda’s van anderen volgen. De griffie kan je daarbij vast helpen, of een fractiegenoot die dat leuk vindt. Kennis van de bestuurs- en beleidscycli is een must.

        4. Publiek profiel maken

          Een goed politicus zorgt dat zijn daden transparant, zichtbaar en herkenbaar zijn. Je missie slaagt als mensen hun stem op je uitbrengen. Door gericht, geregeld en effectief over jouw politieke doel te communiceren wordt zichtbaar wat je doet. Onderschat dat niet. Er is een continue stroom aan berichtgeving over het proces nodig om te laten zien dat verandering aanstaande is.

          Als je aarzelt om vaak berichten te posten besef dan dat je niet jezelf, maar je doel promoot. Een concreet doel dat oprecht beoogt de samenleving te verbeteren mag gezien worden. Je bent raadslid, je mág het doen. Nelson Mandela zei het zo:


          We vragen onszelf: wie ben ik om briljant te zijn, prachtig, talentvol, fantastisch? Maar wie ben je om dat niet te zijn? Je bent een kind van God. Je onbelangrijk voordoen bewijst de wereld geen dienst.
          - Nelson Mandela


          Politieke Spelletjes

          Alhoewel ieder raadslid het beste voorheeft met anderen en in principe op zoek is naar samenwerking, komt dat niet altijd tot uiting. De politieke arena staat bekend als een slangenkuil. Het is de reden waarom mensen ervoor kiezen niet politiek actief te worden of er uit te stappen. Ik vind dat zonde.

          Wat zijn politieke spelletjes?

          Voor mij vallen daaronder alle zaken die je belemmeren in het halen van je doelen, behalve het politieke debat en democratie. Je verschilt principieel van mening, dat is het idee van democratie, en daarover debatteer je om te komen tot een goed besluit. Het is niet democratisch om trucs en spelletjes aan te wenden om politieke agenda een andere kant op te sturen, te dwarsbomen, collega’s niet te respecteren en andere vuiligheden toe te passen om je zin te krijgen.

          Waarom ontstaan politieke spelletjes?

          “Waar macht verschijnt, verandert het spel”

          In elke organisatie heb je te maken met macht. De ene mens is machtiger dan de ander. Vaak heeft dat te maken met de functie die iemand heeft. Bij functies horen taken en bevoegdheden: je mag iets en je kunt iets.

          De andere kant van de medaille is dat je ook verantwoordelijk bent en je verantwoordelijk moet gedragen. Als dat moeilijk is, of er is druk, dan is de kans op vervelend gedrag aanwezig.

          Een tweede aspect is dat je door je functie, of je rol als raadslid, de kans hebt om iets te bereiken. Je kunt je ambitie waar maken. Dat is natuurlijk fantastisch. Maar het risico dat je niet slaagt is ook groot. De angst voor falen kan zo groot worden, dat het gedrag van mensen onaangenaam verandert.

          Ter relativering: ieder mens heeft persoonlijke angsten en raadsleden zijn ook gewoon mens. Vaak zijn we ons niet bewust van diepliggende angsten en de invloed op het gedrag. Dus allereerst is het belangrijk dat je compassie toont met menselijk gedrag, ook het onaangename. De uitdaging is er mee om te gaan en dat kun je leren.

          In de politieke arena komen de verleidingen om er een spelletje[1] van te maken ​in het kwadraat​ tot uiting. Waarom? Hieronder heb ik acht factoren op een rij gezet.

          1. DUBBELE INVLOED (MACHT)

            Je hebt zelf invloed, en je gaat er over hoeveel invloed van anderen je toelaat bij de besluiten. Dat is een dubbele verantwoordelijkheid. Angst kan ontstaan voor te veel invloed van anderen en (daardoor) te weinig van jezelf.

            2. AANZIEN

              Het persoonlijk aanzien van jou als mens kan op het spel staan als je je persoonlijke drive laat zien. Elke speler in het politieke spel kan van het een op het ander moment held of verliezer zijn. Het zal je gebeuren.

              3. BELANGRIJK

                Politiek gaat ergens over, namelijk over levens van mensen en de samenleving als geheel. Dat maakt je ook belangrijk. De verantwoordelijkheid kan een grote druk op je leggen.

                4. BELANGEN

                  Er zijn veel belangen die gediend moeten worden. Misschien wel de jouwe of dat van de buurman. Je kunt angstig zijn om niet integer over te komen. Of dat er iemand boos op je wordt.

                  5. TEGENSTELLING IN BEGINSEL (contradictio)

                    In de politieke wereld is er ten principale geen gemeenschappelijk doel, maar verdeeldheid. Politiek besluit over al die zaken waar meningen verdeeld zijn. Dat levert per definitie strijd op en dat kan persoonlijk moeilijk zijn. Ook inleveren is niet fijn.

                    6. COMPLEX

                      Politiek besluit over al die zaken waar kennis en kunde onvoldoende uitsluitsel bieden, emotie en idealisme speelt altijd een rol. Dat maakt het veelzijdig, maar complex. Het gaat niet over één product, maar over ​alle aspecten in de samenleving ​en het heeft vergaande gevolgen voor de individuele mensen. Je kunt bang zijn dat je aspecten over het hoofd gezien hebt.

                      7. SCHIJNWERPERS

                        Het spel speelt zich af in de schijnwerpers van de politieke arena, waardoor elk woord kan worden uitvergroot (debat, pers). Een uitglijder is zo gemaakt. Daar gaat je reputatie.

                        8. THEATER

                        Op het politieke toneel wordt alles groter, net als op het echte toneel. Het is een spel met acteurs, maar het gaat om wel om de knikkers. Net als op het echte toneel oordeelt het publiek.

                        Het politiek spel is boeiend, veelzijdig, noodzakelijk en relevant. Als je het beheerst kun je veel betekenen voor de samenleving en er zelf voldoening uit halen. Als je het niet beheerst wordt het een spelletje.

                        Wat kun je doen om politieke spelletjes te vermijden?

                        Niet zoveel. Hierboven heb ik uitgelegd waarom de politieke wereld zo gevoelig is voor vervelend gedrag. De gevoeligheid blijft, en daarmee het vervelende gedrag ook. Niets menselijks is politici vreemd. Dat is een geruststelling voor raadsleden: het kan jou ook gebeuren dat je boos of verdrietig wordt en je onredelijk gedraagt.

                        De belangrijkste strategie is zelf het spel eerlijk, open en transparant spelen. Zorg ervoor dat je je doel scherp hebt en deel het openlijk met iedereen. Als je dat eng vindt, oefen het dan eerst met vertrouwde mensen. Ga ermee de boer op.

                        Realiseer je dat zaken die onder tafel blijven altijd gevaarlijker en kwader doen dan zaken die op tafel liggen. Conflicten die de kans krijgen uitgesproken te worden, lossen beter op.

                        Wees gul en royaal met aandacht. Geef een compliment. Luister naar de argumenten van anderen en ga ervan uit dat zij gelijk kunnen hebben. Wees nieuwsgierig.

                        Gedraag je als een OEN: Open, Eerlijk en Nieuwsgierig

                        Handel vanuit je rol en maak het niet persoonlijk. Als je geen strijd wilt, maak die dan ook niet. Vier je successen en vergeet ze niet te claimen (communiceren). Blijf je richten op je doel en blijf anderen daarop bevragen. Stick to your dream.

                        Ik help je graag het politieke spel te spelen.

                        Trudy Veninga

                        Spelbegeleider voor politiek zonder spelletjes Oprichter van De Politieke School – vind je weg op het politieke speelveld

                          Online training

                          Vanuit Regie Naar Resultaat

                          Als volksvertegenwoordiger wil je iets bereiken voor de gemeenschap. In 4 sessies werk jij je persoonlijke strategie uit.

                          Lees meer

                          Online workshop

                          Politiek Zonder Spelletjes

                          Ben je klaar met politieke spelletjes? Leer in 12 lessen hoe je overeind blijft en onverstoorbaar aan je doelen kunt blijven werken.

                          Meerdaagse training

                          De Politieke Kaderschool

                          Een meerdaagse training die je helpt je strategisch voor te bereiden op de behandeling van de Kadernota en de Begroting.

                          Lees meer

                          Blijf altijd op de hoogte!

                          Via 'De Politieke Schoolkrant' ontvang je het meest actuele aanbod van training en coaching persoonlijk in je mailbox. Iedere maand krijg je een update van de workshops en de consultdata op de politieke vrijdag. 

                          In de schoolkrant tref je informatie over het politieke spel. Dat zijn korte en krachtige tips die ik graag met je deel. Een anekdote uit mijn eigen loopbaan of een situatie uit mijn praktijk waar je wat aan hebt in jouw werk. 

                          Schrijf je nu in!

                          Dank voor je aanmelding. De eerstvolgende schoolkrant ontvang je in de mailbox. Voeg info@depolitiekeschool.nl toe aan je adresboek om te voorkomen dat e-mail in de spambox belandt.